Edukacja i pomoc

Choć Internet sprawił, iż mamy nieograniczony wręcz dostęp do wszelkiego rodzaju informacji – w tym przepisów prawnych i orzeczeń sądowych – powyższe w żaden sposób nie przekłada się na znajomość prawa. I nie chodzi o znajomość przepisów „kodeksowych” ale wiedzę na temat przysługujących każdemu obywatelowi uprawnień oraz możliwości korzystania z nich.

Z prowadzonych badań wynika, iż świadomość prawna przeciętnego Polaka jest bardzo niska. Polacy nie posiadają wiedzy na temat legalnych rozwiązań problemów, a po pomoc sięgają w ostateczności i nierzadko dość późno, np. gdy sprawa zawisła już przed sądem. Szacuje się, że ok 70% Polaków nigdy nie uczestniczyło w rozprawie sądowej i nie było w sądzie.
Wobec powyższego edukacja prawna społeczeństwa jest szczególnie ważna i powinna być priorytetem tak dla państwa jak i prawniczych organizacji samorządowych – w szczególności dla Adwokatury. Edukacja ta winna rozpocząć się już od najmłodszych lat. Tak aby każda osoba kończąca edukację nawet na najniższym poziomie, miała minimalny choć zasób wiedzy o przysługujących jej prawach.
Powyższe pozwoli zwiększyć świadomość prawną Polaków i w efekcie doprowadzi do skuteczniejszego radzenia sobie z problemami – bowiem brak wiedzy o prawie i legalnych rozwiązaniach problemu jest często przyczyną powstawania jeszcze większych problemów. Edukacja prawna społeczeństwa przyczyni się również do zwiększenia popytu na usługi prawnicze. Tylko świadomy obywatel sięga bowiem po profesjonalne wsparcie i pomoc.
Wobec powyższego konieczne jest aktywne budowanie wizerunku Adwokatury i adwokata jako osoby świadczącej pomoc prawną. Powinno się to odbywać w sposób wielotorowy. Począwszy od wydarzeń związanych z wizerunkiem adwokata, po dogłębne działanie u podstaw, mające na celu szerzenie wiedzy prawnej.

Możliwe jest to – jak i zdaniem piszącej również skuteczne – poprzez udostępnianie ogółowi społeczeństwa wiedzy o zawodzie w sposób dla owego ogółu przystępny. Przykładowo – młodzieży na poziomie przyswajania wiedzy i świata przez nastolatków, dorosłym na ich poziomie itd.. Ważne jest bowiem aby udostępniać informacje i wiedzę o zawodzie w sposób dla ogółu społeczeństwa przystępny. Ważne również aby informacje te były ciekawie i przystępnie podane.
Tak narodził się pomysł przeglądu kina prawniczego „Adwokat w roli główniej”, który ma na celu nie tylko przywołanie najlepszych filmów z gatunku “dramat sądowy”, lecz przede wszystkim pokazanie, że praca adwokata niesie z sobą misję pomocy człowiekowi, który często – znajdując się w krytycznej sytuacji – ma po swojej stronie tylko obrońcę. Adwokaci umieją bowiem bezbłędnie posługiwać się językiem prawa, często jednak nie potrafią porozumieć się z klientem, który nie posiada prawniczego wykształcenia. Wobec powyższego posłużenie się sztuką i zdolnościami ludzi, którzy tworzą sztukę filmową pozwala w sposób prosty i bardzo interesujący pokazać zasady jakie rządzą pracą adwokata.
W zeszłym roku w Warszawie odbyła się już III edycja w/w przeglądu. W czasie przeglądu pokazano m.in. „Dwunastu gniewnych ludzi”, „Anatomię morderstwa”, czy „Krótki film o zabijaniu”.  Przegląd powoli wpisuje się w mapę stolicy i stanowi niemal cykliczne już wydarzenie, w czasie którego rozrywka płynąca z ekranu pozwala przemycić istotne informacje i wzmocnić wizerunek adwokatury. Przeglądowi towarzyszy również coraz większe zainteresowanie mediów, które regularnie poświęcają wydarzeniu miejsce na swoich łamach/antenach.
Pod koniec zeszłego roku, znakomitą okazją do działań na polu edukacji był dzień 20 listopada 2014 roku, na który to dzień przypadała 25 rocznicy uchwalenia Konwencji o Prawach Dziecka.
W tym okresie Komisja ds. Edukacji Prawnej przy Naczelnej Radzie Adwokackiej, której autorka artykułu jest przewodniczącą, we współpracy z UNICEF zorganizowała akcję edukacyjną, którą objęła 73 placówki szkolne na terenie kraju (grupa docelową były gimnazja i szkoły średnie) – przy czym 6 z placówek były to placówki dodatkowe, na skutek  ogromnego zainteresowania akcją i inicjatywy adwokatów i szkół. Akcją objęte zostały szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne wskazane Naczelnej Radzie Adwokackiej przez UNICEF Polska. W listopadzie 2014 roku adwokaci wyruszyli do szkół.
Akcja polegała na przeprowadzeniu w szkołach zajęć w formie warsztatowej przez  adwokatów – wolontariuszy w oparciu o opracowany przez Komisję ds. Edukacji Prawnej scenariusz lekcyjny i udostępnione materiały. Scenariusz zawierał kazusy dotyczące wybranych obszarów prawa (m.in. prawo karne, ochronę dóbr osobistych), opracowane w taki sposób, aby młodzież aktywnie uczestniczyła w zajęciach odpowiadając na pytania czy odgrywając scenki np. dotyczące tego jak powinien zachować się funkcjonariusz policji pukający do drzwi mieszkania, w którym odbywa się prywatka.
Dobór kazusów do scenariusza odbył się pod kątem najbardziej istotnych dla młodych osób problemów i jak okazało się w trakcie prowadzonych zajęć, spotkał się z bardzo dużym zainteresowaniem młodzieży.
W tygodniu poprzedzającym akcję do wszystkich szkół, Okręgowych Rad Adwokackich i do UNICEF Polska, Naczelna Rada Adwokacka wysłała 173 plakaty promujące w/w wydarzenie. W ten sposób dotarto do świadomości również tych osób, które nie brały udziału w zajęciach.
Akcji towarzyszyła również informacja medialna tak na łamach prasy (m.in. „Dziennik Gazeta Prawna”, „Rzeczpospolita” ) jak i telewizji („Polsat News”, „TVP2 –  Pytanie na śniadanie” , PR Program 1 „Radio Dzieciom”).
Pierwszy wykład odbył się w dniu 19 listopada 2014 roku w Gimnazjum nr 91 im. Stanisława Staszica w Warszawie. Spotkanie poprowadził Prezesa NRA Pan adw. Andrzej Zwara. W akcji dotychczas udział wzięło 63 adwokatów i 3 aplikantów adwokackich.
Z bezpośrednich relacji adwokatów, którzy spotykali się z młodzieżą wynika, że zajęcia cieszyły się dużym zainteresowaniem i wysoką frekwencją.
Uczniowie nie tylko słuchali adwokatów ale czynnie uczestniczyli w zajęciach, pytając o przysługujące im prawa. Pytania dotyczyły obszarów będących w zainteresowaniu większości młodych ludzi – m.in. portali społecznościowych i ochrony wizerunku Uczniowie pytali również o odpowiedzialność karną za prowadzenie pojazdów pod wpływem alkoholu czy obronę konieczną.
Młodzież zainteresowana była również tym jak zostać adwokatem, czym na co dzień zajmuje się adwokat, ile spraw prowadzi, jak wygląda obrona oskarżonego, w jakich sprawach pomoc adwokacka jest nieodzowna oraz w jakich rolach procesowych adwokaci występują przed sądem. Adwokaci – celem uatrakcyjnienia zajęć – na zajęciach prezentowali swoje togi.
W efekcie akcja przyczyniła się do podniesienia świadomości prawnej wśród młodzieży – w tym również uzyskania bezpośredniej informacji o zasadach pracy adwokata i jej specyfice. O jej sukcesie świadczy między innymi fakt, iż wielu adwokatów, uczniów i dyrektorów placówek zgłasza chęć i potrzebę organizacji kolejnych tego typu wykładów.
Odbiór i przebieg akcji był również dowodem na istniejące zapotrzebowanie prawne już na poziomie osób w wieku gimnazjalnym. Co więcej, istnieje szansa, iż dzięki edukacji młodzieży, poszerzy się również świadomość prawna ich rodziców, którzy w rozmowach z dziećmi uzyskają podstawowe informacje, choćby o pracy adwokata.
Niezależnie od powyższej, zorganizowanej akcji, w dniu 03 grudnia 2014 roku autorka artykułu odbyła spotkanie w Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie ze studentami. Zajęcia dotyczyły edukacji prawnej w szkołach oraz roli jaką adwokaci mogą odegrać w kształceniu pozytywnych nawyków u młodzieży, w zakresie poszerzania wiedzy prawnej, przestrzegania prawa i korzystania z przysługujących praw.
Niewątpliwie rola adwokata jako edukatora jest szczególnie istotna. Edukacja społeczeństwa jest i powinna być szczególnie istotnym obszarem działania adwokatury.
Równie istotna jest jednak obecność adwokatury w szerszym odbiorze społecznym i niesienie pomocy osobom potrzebującym. Stąd konieczna wręcz obecność i udzielanie pomocy w ramach cyklicznie już odbywających się dni bezpłatnych porad prawnych.
Przykładowo w terminie 24 lutego – 01 marca 2014 roku odbył się Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem. W akcji wzięło udział 199 adwokatów i 150 aplikantów adwokackich z 18 Okręgowych Rad Adwokackich. W ramach akcji zostało udzielonych 468 porad prawnych.
W/w tydzień od 14 lat organizowany jest przez Ministerstwo Sprawiedliwości, przy współudziale i zaangażowaniu Naczelnej Rady Adwokackiej, Prokuratury Generalnej, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Komendy Głównej Policji, Krajowej Rady Kuratorów, Krajowej Rady Radców Prawnych, Komendy Głównej Straży Granicznej i Krajowej Rady Komornicza – w akcję włączyła się też Krajowa Rada Notarialna.
Ważne jednak aby nie zawężać pola działania i docierać do świadomości coraz to nowych grup społecznych.
Z tej przyczyny w czerwcu 2014 roku Komisja ds. Edukacji Prawnej we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej zorganizowała akcję „Masz Prawo”.
W ramach w/w akcji prokuratorzy IPN i adwokaci pomagali i pomagają osobom represjonowanym w czasach komunizmu na płaszczyźnie prawnej – głównie w otrzymaniu odszkodowań oraz w rozwiązaniu problemów dotyczących świadczeń emerytalno-rentowych. Kwestie te są często istotne dla zwracających się o pomoc osób nie tylko materialnie ale i – bądź przede wszystkim – moralnie.
Za pośrednictwem Biura NRA sprawy zgłoszone do IPN nadal kierowane są do poszczególnych izb, które przydzielają poszkodowanym adwokata. Do chwili obecnej z prośbą o pomoc zgłosiło się około 20 poszkodowanych.  Biorąc pod uwagę fakt, iż w/w akcja była opisywana w mediach (m.in. W „Dzienniku Polskim”, „Gazecie Lubuskiej”, „Gazecie Pomorskiej” , „Gazecie  Wyborczej – Poznań”, „Naszym Dzienniku” , „Rzeczpospolitej”, Radio PIK Bydgoszcz, PR Łódź oraz TVP Kraków), osób które skorzystają z pomocy będzie prawdopodobnie więcej.
Tego typu działania – poza realną i wymierną pomocą społeczną – pozwalają zaprezentować się adwokaturze na trochę innym niż zazwyczaj obszarze działania. Społeczeństwo kojarząc zawód adwokata, bardzo często wiąże go z salą sądową i procesami karnymi. Udzielanie porad prawnych związanych z odległymi od prawa karnego obszarami  powiązane z medialną informacją o powyższym, pozwala zaprezentować się społeczeństwu w szerszym kontekście. Powyższe kształtuje również wizerunek adwokata jako osoby szeroko i gruntowanie wykształconej, której nie obce są działania charytatywne dla dobra społeczeństwa. A o taki wizerunek przecież adwokaturze chodzi.