Sędziowie pełnomocnikom o mediacji i koncyliacji

11 kwietnia 2025 r. miała miejsce inauguracja ogólnopolskiego projektu polskiej sekcji Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów na rzecz Mediacji GEMME z siedzibą w Paryżu – Sędziowie Pełnomocnikom o Mediacji i Koncyliacji.

Organizatorami wydarzenia w siedzibie Okręgowej Rady Adwokackiej w Łodzi było Adwokackie Centrum Mediacji w Łodzi oraz polska sekcja Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów na rzecz Mediacji GEMME z siedzibą
w Paryżu.

W panelu dyskusyjnym wystąpienia zaprezentowali sędziowie: Katarzyna Milewska, Karolina Toczyńska, Katarzyna Duszyńska-Misarko, Piotr Chańko, oraz adwokaci mediatorzy z Adwokackiego Centrum Mediacji w Łodzi: Sylwia Kubiak-Kielichowska i Zbigniew Bakalarczyk.

Korzystając z forum dla mediacji i okazji do poznania praktyki orzeczniczej z różnych regionów kraju, zapytałam sędziów prelegentów o ich doświadczenia z mediacją.

O komentarz w sprawie kwestii nurtujących adwokatów –
zarówno tych w roli pełnomocników, jak i tych, którzy są mediatorami, poprosiłam Karolinę Wrąbel, przewodniczącą Adwokackiego Centrum Mediacji w Łodzi, które jest współorganizatorem wydarzenia.

Spory, racje i mediacje

Po co nam w sądzie mechanizmy polubownego rozwiązywania sporów?

Piotr Chańko: Strony zaślepione konfliktem nie widzą innego rozwiązania jak walka i brną w spór. Czasem potrzeba sędziego, aby wskazał inną drogę, pouczył o możliwych rozwiązaniach, usłyszał rzeczywiste potrzeby stron i miał w sobie dozę pokory, aby uznać, że są bardziej efektywne metody rozwiązania konfliktu niż wyrok, uzasadnienie i apelacja.

Katarzyna Milewska: Mechanizmy te stanowią kluczowe narzędzie poprawy funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, w szczególności w aspekcie sprawności postępowań sądowych. Jednakże, równie istotną, o ile nie najważniejszą, konsekwencją ich istnienia, jest ich wymiar obywatelski, umożliwiający utrwalanie w świadomości społecznej, że prawo do mediacji lub innych metod polubownego rozwiązywania sporów, przysługuje każdemu obywatelowi, tak samo jak prawo do sądu.

Katarzyna Duszyńska-Misarko: Aby przywrócić stronom poczucie sprawczości oraz odpowiedzialności za ich spory, które przy dobrej woli są bardzo często w stanie sami rozwiązać.

Karolina Toczyńska: Mechanizmy te są potrzebne sądom i stronom. Sędziom, żeby zmienić optykę na to, z czym strony do sądu przychodzą i żeby usługę świadczyć lepiej, z większą wrażliwością i empatią. A stronom, żeby pokazać im, że są inne modele i możliwości, nie tylko droga litygacji i rozpraw sądowych. Ważne jest, aby strona czuła się podmiotowo w sądzie, a nie tylko jako petent czy osoba, której nazwisko figuruje na wokandzie.

Mediacja w postępowaniu sądowym – zawsze, nigdy, czasem

Czy mediacja powinna być elementem każdego postępowania sądowego?

Katarzyna Milewska: Jak najbardziej, każdego i na każdym etapie.

Piotr Chańko: Zdecydowanie nie. Mediacja powinna być dobierana do tych kategorii spraw, w których to narzędzie będzie mogło efektywnie przysłużyć się stronom. Ze względów podmiotowych, nie warto kierować niektórych stron do mediacji. Z reguły podmioty masowe odmawiają mediacji i kierowanie ich jest marnotrawstwem
zasobów.

Katarzyna Duszyńska-Misarko: Nie, w niektórych sprawach kierowanie sprawy do mediacji jest niecelowe. W sprawach, w których powodami są ubezpieczyciele, firmy windykacyjne lub fundusze sekurytyzacyjne, model biznesowy i polityka tych firm wykluczają mediację i zawsze jest w nich sprzeciw z założenia.

Nie warto też korzystać z mediacji kiedy pozwani nie są zainteresowani rozwiązaniem sporu, a jedynie przedłużeniem postępowania i chcą w tym celu mediację wykorzystać instrumentalnie. Uważam też, że kiedy strona pozwana jest w złej sytuacji finansowej i z góry zakłada, że nie dysponuje środkami, aby ugodę zrealizować, nie należy jej zawierać.

Karolina Toczyńska: Powinien to być stały element każdego postępowania sądowego i to na jak najwcześniejszym etapie. Wyjątkiem są sprawy wymagające orzeczenia sądu – jak np. ustalenie ojcostwa.

Pełnomocnik w mediacji

Czy prawnik może być też dobrym mediatorem? Adwokat ma przecież swoją perspektywę pełnomocnika, zawodowe przyzwyczajenia.

Karolina Wrąbel: Zdecydowanie tak. Atutem mediatora prawnika jest znajomość norm prawa procesowego i prawa materialnego. Ta wiedza ma znaczenie dla samego prowadzenia mediacji, jak również dla formułowania treści potencjalnej ugody. Zazwyczaj adwokaci to osoby o silnych i zdecydowanych osobowościach, co przy nałożeniu do tego przyzwyczajeń zawodowych może być pułapką w początkowej fazie kontaktu z tą alternatywną metodą rozwiązywania sporu. Dla mediatora prawnika jako najtrudniejsze może jawić się utrzymanie zasady bezstronności i neutralności mediatora, zwłaszcza w sytuacji, kiedy uczestnicy mediacji formułują oczekiwania co do udzielenia porady prawnej czy treści rozstrzygnięcia. Jednakże moje spostrzeżenia pozwalają stwierdzić, że mediator prawnik ma predyspozycje do profesjonalnego prowadzenia postępowania mediacyjnego i systematycznego podnoszenia swoich kwalifikacji.

Czy mediacja jest w ogóle potrzebna, kiedy strony korzystają z pomocy pełnomocników? Jaka może być rola pełnomocnika zawodowego w mediacji?

Karolina Wrąbel: Moim zdaniem jedno nie wyklucza drugiego. Jako mediator zawsze dziękuję pełnomocnikom za ich udział w mediacji. Rola pełnomocnika w mediacji może być ogromna. Lektura art. 44
Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu wskazuje, że „adwokat ma doradzać ugodowe zakończenie sprawy, gdy jest to uzasadnione interesem klienta”. Na kanwie uchwycenia tego interesu swojego mocodawcy znaczną część pracy adwokat winien wykonać jeszcze przed przystąpieniem do postępowania mediacyjnego, a następnie przygotować swojego klienta do udziału w tym postępowaniu. W trakcie mediacji wielokrotnie uczestnicy konsultują sią ze swoimi pełnomocnikami, zachowując przy tym poczucie dbałości o ich interesy przez profesjonalistę. Zadanie pełnomocnika w mediacji to również wyjaśnienie mocodawcy konsekwencji poszczególnych postanowień ugody, przedstawienie ryzyka procesowego czy skalkulowanie kosztów danego postępowania. Ta funkcja doradcza pełnomocnika, choć w mediacji postrzegana jako drugoplanowa, jest znacząca.

Gotowi do mediacji?

Mediacja nie jest instytucją nową, a jednak nadal nie korzysta z niej wielu podsądnych. Dlaczego Polacy nie chcą mediować?

Karolina Wrąbel: Ta metoda rozwiązywania sporów nadal nie jest znana, jednak z mojego doświadczenia wynika, że Polacy chcą mediować. Żeby spopularyzować to narzędzie wśród obywateli, należy im rzetelnie przedstawić zasady mediacji, poinformować o znaczeniu i przebiegu oraz walorach, jakie niesie dialog w społeczeństwie. W tym wszystkim ogromna rola nas – profesjonalnych pełnomocników, mediatorów, sędziów. Dlatego jestem ogromnie wdzięczna za możliwość współorganizowania z ramienia Adwokackiego Centrum Mediacji w Łodzi tego wydarzenia.

***

Piotr Chańko – sędzia Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, p.o. koordynatora do spraw mediacji w Sądzie Okręgowym w Łodzi, wizytator do spraw cywilnych i gospodarczych, orzeka w XIII Wydziale Gospodarczym Odwoławczym SO w Łodzi w ramach stałej delegacji, członek zespołu ds. rozpoznawania przez sądy spraw z udziałem konsumentów w Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego. Od 2023 r. członek polskiej sekcji Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów na rzecz Mediacji GEMME z siedzibą w Paryżu. Członek Rady Programowej Projektu Pilotażowego „Multidoor Courthouse”.

dr Katarzyna Duszyńska-Misarko –
sędzia w Wydziale Gospodarczym Sądu Rejonowego dla
m.st. Warszawy w Warszawie, pełnomocnik prezesa do spraw mediacji w tym Sądzie. Członek polskiej sekcji Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów na rzecz Mediacji GEMME z siedzibą
w Paryżu.

Katarzyna Milewska – sędzia Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie, pełnomocnik ds. mediacji prezesa Sądu Rejonowego dla Krowodrzy w Krakowie, koordynator ds. edukacji prawnej w sądzie j.w., wykładowca Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, członek Polskiej Sekcji Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów na Rzecz Mediacji GEMME w Paryżu.

Karolina Toczyńska – sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie od 2014 r., wcześniej od 2003 r. sędzia w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie. Przez cały okres orzekania związana z pionem gospodarczym. Od 2022 r. członek polskiej sekcji Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów na rzecz Mediacji GEMME z siedzibą w Paryżu. Od 1 stycznia 2025 r. pełni funkcję koordynatora ds. mediacji w Sądzie Okręgowym w Warszawie.

Karolina Wrąbel – adwokat. Stały mediator wpisany na listę prowadzoną przez Prezesa Sądu Okręgowego w Łodzi, członek Instytutu Legislacji i Prac Parlamentarnych Naczelnej Rady Adwokackiej, w latach 2019–2024 członek Rady Konsultacyjnej Centrum Mediacji przy Naczelnej Radzie Adwokackiej. Od 2021 r. przewodnicząca Adwokackiego Centrum Mediacji w Łodzi.