Postępowanie przed sądami wspólnotowymi – procedura
Z chwilą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej do rodzimego systemu prawnego zostało włączone szeroko rozumiane prawo unijne, a wraz z nim również sądownictwo unijne sprawowane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej Trybunał)
oraz Sąd Pierwszej Instancji (dalej Sąd).
Powszechnie wiadomym jest, że do Trybunału Sprawiedliwości czy Sądu Pierwszej Instancji można skierować odpowiednią skargę przewidzianą w traktatach założycielskich. W aktach tych znajdziemy podstawy skargi, zaś własną argumentację możemy podeprzeć bogatym orzecznictwem unijnym, jednak powstaje zasadniczy problem dotyczący samej skargi i innych pism wnoszonych do sądów wspólnotowych. Kto może je podpisać, gdzie je skierować, jak technicznie powinny wyglądać, czy powinny spełniać jakieś dodatkowe wymagania, co powinno być w nich zawarte, a co do nich załączone? A może skarga czy pismo skierowane do Trybunału czy Sądu nie ma żadnych wymagań formalno – technicznych i wystarczy powołanie odpowiednich podstaw i przedstawienie swojej argumentacji?
Na wstępie należy wskazać, iż postępowanie przed sądami wspólnotowymi dzieli się na dwie fazy – pisemną i ustną. Postępowanie zawsze zaczyna się od fazy pisemnej i jest inicjowane skargą bądź pytaniem skierowanym w trybie prejudycjalnym.
W postępowaniu przed sądami wspólnotowymi każda strona musi posiadać reprezentanta. Strony inne niż państwa członkowskie i instytucje Unii muszą być reprezentowane przez adwokatów lub radców prawnych, którzy posiadają uprawnienie do występowania przed sądem państwa członkowskiego (art. 19 Statutu). Adwokat lub radca prawny wraz ze złożeniem pierwszego pisma w sprawie winien wykazać powyższe uprawnienie (art. 38 ust. 3 Regulaminu). W praktyce przyjęto, iż wystarczające dla wykazania tego uprawnienia jest załączenie kserokopii legitymacji adwokata lub radcy prawnego wystawionej przez CCBE.
Językiem postępowania jest, co do zasady, język wskazany przez stronę wnoszącą skargę. Językiem tym może być jeden z języków urzędowych państw członkowskich, w tym język polski. Od języka postępowania należy odróżnić język roboczy sądów wspólnotowych, którym posługują się ich członkowie i personel. Obecnie językiem tym jest język francuski, dlatego też wszystkie pisma wnoszone w innym języku są tłumaczone na język francuski przez wewnętrzne służby sądów wspólnotowych.
Podstawowe wymogi skargi zostały określone w art. 21 Statutu oraz 38 Regulaminu.
Zwrócić należy uwagę na fakt, iż pełnomocnik ma możliwość wyboru sposobu doręczania mu wszelkiej korespondencji sądowej, jednak wraz z tym wyborem godzi się na konsekwencje z niego płynące. Przede wszystkim pełnomocnik powinien wskazać adres do doręczeń w Luksemburgu oraz dane osoby upoważnionej do odbioru korespondencji, co spowoduje, iż wszystkie przesyłki będą doręczane na wskazany adres, zaś momentem doręczenia będzie faktyczny moment odbioru przesyłki.
Obok tego sposobu pełnomocnik może wybrać doręczanie za pomocą telefaksu lub poczty elektronicznej. Wówczas za moment odbioru przesyłki przyjmuje się dokonanie transmisji danych. We wskazany sposób nie są doręczane postanowienia, wyroki oraz inne dokumenty o dużej objętości, uniemożliwiające przesłanie telefaksem lub pocztą elektroniczną. Wówczas doręczenie jest dokonywane na adres w Luksemburgu, a w przypadku braku takiego adresu na adres pełnomocnika, przy czym doręczenie w takim wypadku uznaje się za skuteczne po upływie 10 dni od dnia nadania przesyłki w urzędzie pocztowym w Luksemburgu, przy czym pełnomocnik zawsze otrzymuje telefaksem lub pocztą elektroniczną zawiadomienie o wysłanej przesyłce.
Jeżeli pełnomocnik nie wskaże adresu do doręczeń w Luksemburgu ani nie wniesie o doręczania za pomocą telefaksu lub poczty elektronicznej wówczas wszelka korespondencja sądowa jest kierowana na adres pełnomocnika, przy czym za moment doręczenia uznaje się moment nadania przesyłki w urzędzie pocztowym w Luksemburgu.
Oryginały pism składanych w sprawie winny być wnoszone do sądów wspólnotowych za pośrednictwem sekretariatów Trybunału lub Sądu, albo drogą pocztową. Ciekawostką jest, iż pisma można składać przez całą dobę tj. po godzinach pracy sekretariatu u portiera przy wejściu do budynku Trybunału. Podkreślić jednak należy, iż dla zachowania terminu do wniesienia pisma do sądu wspólnotowego koniecznym jest by jego oryginał został fizycznie złożony w sekretariacie. W procedurze postępowania przed sądami wspólnotowymi nie ma analogii do polskiej procedury w zakresie dotyczącym zachowania terminów procesowych, gdyż w procedurze postępowania przed sądami wspólnotowym nie wystarczy wysłanie oryginału pisma pocztą w ostatnim dniu terminu. W takiej sytuacji pismo będzie uznane za wniesione po
terminie.
Procedura postępowania przed sądami wspólnotowymi przewiduje jednak pewne odstępstwo od powyższego uregulowania, jeżeli pismo zostanie przesłane do sekretariatu za pomocą telefaksu lub poczty elektronicznej wówczas uważa się je za wniesione w terminie, jeżeli w terminie 10 dni od daty transmisji do sekretariatu wpłynie oryginał pisma. Zaznaczyć jednak należy, że jakiekolwiek różnice pomiędzy przesłanym oryginałem pisma a jego kopią przesłaną telefaksem lub pocztą elektroniczną powodują, iż pismo uznaje się za wniesione w terminie, w którym do sądu dotarł jego oryginał. Na marginesie wskazać należy, iż dokumenty przesłane drogą elektroniczną powinny być zeskanowane w rozdzielczości 300 DPI i przesłane w formacie PDF. Zwykły plik tekstowy, plik zawierający podpis elektroniczny lub wygenerowaną podobiznę podpisu nie będą spełniać wymogów art. 37 § 6 Regulaminu.
Przystosowując postępowanie przed sądami wspólnotowymi do obecnego poziomu rozwoju technologicznego została stworzona aplikacja e-curia. Pozwala ona na komunikację pełnomocnika z sądem i sądu z pełnomocnikiem tylko i wyłącznie w formie elektronicznej, bez konieczności dodatkowego przysyłania do sądu oryginału pism w tradycyjnej formie. Dzięki temu dla zachowania terminu wystarczające jest wysłanie do sądu wspólnotowego pisma wraz z załącznikami za pomocą tej aplikacji. Dodatkowo za jej pomocą pełnomocnik ma możliwość przeglądania akt postępowania. Procedura założenia konta umożliwiającego korzystanie z aplikacji e-curia wymaga złożenia wniosku oraz załączenia odpowiednich dokumentów. Cała procedura rozpatrzenia wniosku i założenia konta zajmuje kilka dni (wszelkie informacje na ten temat można znaleźć na stronie Trybunału www.curia.eu w zakładce
e-curia).
Zazwyczaj dużym zaskoczeniem, zwłaszcza dla polskich pełnomocników, są wymogi techniczne dotyczące pism wnoszonych do sądów wspólnotowych.
Zasadniczym wymogiem technicznym jest konieczność wniesienia pisma w takiej formie, aby możliwym było jego elektroniczne przetwarzanie przez sądy wspólnotowe, zwłaszcza skanowanie dokumentów i stosowanie technik rozpoznawania pisma. By można było skorzystać z tych technik wymaga się spełniania następujących warunków: 1. papier musi być biały, bez linii, formatu A4, z tekstem na jednej stronie kartki; 2. kartki pism oraz załączników muszą być połączone w sposób umożliwiający ich łatwe rozdzielenie (nie mogą być spięte, zszyte, sklejone); 3. tekst musi być napisany powszechnie używaną czcionką (Times New Roman, Courier, Arial) o rozmiarze, co najmniej 12 punktów w odniesieniu do głównej części tekstu i co najmniej 10 punktów w odniesieniu do przypisów, z odstępem półtora wiersza oraz z marginesami wynoszącymi, co najmniej 2,5 cm każdy; 4. kartki pisma muszą być ponumerowane w prawym górnym rogu, ponumerowane muszą być również wszystkie kartki załączników tak by możliwym było sprawdzenie czy wszystko zostało należycie zeskanowane.
Na pierwszej stronie pisma muszą znajdować się następujące informacje: 1. tytuł pisma (skarga, odwołanie, odpowiedź na skargę, odpowiedź ma odwołanie, replika, duplika etc.); 2. numer sprawy, jeżeli został już podany przez sekretariat; 3. oznaczenie strony skarżącej i pozwanej, w odwołaniach wskazanie zaskarżonego orzeczenia i stron w postępowaniu przed Sądem Pierwszej Instancji; 4. oznaczenie strony w imieniu, której pismo jest wnoszone. Każdy ustęp, akapit pisma powinien być ponumerowany.
Wskazać należy, iż w pisemnej części postępowania każda ze stron jest upoważniona do wniesienia dwóch pism – strona skarżąca skargi i repliki, strona pozwana odpowiedzi na skargę i dupliki.
Jak już wspomniano na początku skarga bezpośrednia musi zawierać elementy określone w art. 38 § 1 i 2 Regulaminu. Na początku lub na końcu skargi należy wyraźnie sformułować żądania strony skarżącej. Po wstępnej części skargi należy zwięźle przedstawić stan faktyczny będący podstawą sporu. Struktura argumentów prawnych musi odzwierciedlać strukturę powołanych zarzutów prawnych. Zaleca się załączenie do każdej skargi streszczenia powołanych zarzutów prawnych oraz głównych argumentów, w celu ułatwienia redagowania komunikatu ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym. Streszczenie takie nie może przekraczać dwóch stron.
Odpowiedź na skargę musi zawierać elementy określone w art. 40 § 1 Regulaminu. Poza tym jej budowa jest w zasadzie zbliżona do budowy skargi, przy czym struktura argumentów musi, w możliwie jak najszerszym zakresie, odzwierciedlać strukturę zarzutów prawnych powołanych w skardze. Stan faktyczny lub prawny jest przedstawiany w odpowiedzi na skargę jedynie w przypadku, gdy jego opis przedstawiony w skardze jest kwestionowany lub wymaga wyjaśnień.
Replika ma na celu wyłącznie ustosunkowanie się do zarzutów i argumentów podniesionych w odpowiedzi na skargę. Duplika ma na celu ustosunkowanie się do zarzutów podniesionych i argumentów podniesionych w replice. Wymogi tych pism zostały określone w art. 42
Regulaminu.
Załącznikami do pisma procesowego mogą być tylko dokumenty wymienione w tekście tegoż pisma, które są niezbędne do udowodnienia lub zilustrowania jego treści. Dla skutecznego wniesienia załączników niezbędnym jest dołączenie ich spisu sporządzonego według następującego schematu: 1. numer załącznika; 2. zwięzły opis dokumentu ze wskazaniem jego charakteru (pismo, zaświadczenie etc., wskazanie daty sporządzenia, autora, adresata oraz liczby stron) 3. odniesienie do strony i numeru ustępu pisma procesowego, w którym załącznik ten jest wymieniony i z którego wynika potrzeba powołania go.
Z uwagi na konieczność dokonywania tłumaczeń zalecane jest formułowanie zdań o prostej budowie oraz stosowania precyzyjnego słownictwa oraz nie używanie krajowego żargonu prawniczego z uwagi na problemy z jego wiernym tłumaczeniem.
Sądy wspólnotowe preferują krótkie, ustrukturyzowane pisma. Wskazane zostało nawet przez Trybunał, iż prawidłowo sporządzone pismo nie powinno przekraczać 10-15 stron, zaś replika i duplika 5-10 stron.
Z jednej strony stwierdzić należy, iż pisemna faza postępowania przed sądami wspólnotowymi jest wysoce sformalizowana, jednak formalizm ten ma na celu przede wszystkim maksymalne przyśpieszenie rozpoznania sprawy. Z drugiej zaś strony uznać należy, iż sprostanie wymogom formalno – technicznym stawianym pismom procesowym nie jest nader skomplikowane.
W niniejszym opracowaniu wykorzystane zostały:
1. Statut Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – Dz.U. L. z dnia 30.03.2010
2. Regulamin postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości – Dz. U. L. 176 z dnia 19 czerwca 1991 r. z późn. zm.
3. Praktyczne instrukcje odnoszące się do skarg bezpośrednich – Dz.U. L 361 z dnia 8 grudnia 2004 r.
4. Wskazówki dla pełnomocników stron wydane przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich
5. Decyzja Trybunału Sprawiedliwości z dnia 13 września 2011 r. w sprawie składania i doręczania dokumentów procesowych za pośrednictwem aplikacji e-Curia.