Adwokatura wspólnych wartości
Z adwokatem Przemysławem Rosatim, kandydatem na funkcje prezesa NRA rozmawia adw. Anna Janicka.
Anna Janicka: Z jakiego powodu zdecydował się Pan kandydować na stanowisko prezesa NRA?
Przemysław Rosati: Adwokatura potrzebuje energii, aktywności, profesjonalnego samorządu. Chcę połączyć ideały, w które wierzymy, które są nam, adwokatom, wspólne, z wyzwaniami świata, w którym funkcjonujemy. Czerpiąc z tradycji, chcę budować adwokaturę aktywną, skuteczną i profesjonalną. Wyrazistą. Otwartą na nowe wyzwania. Gotową na ich realizację. Pełną wiary w siebie i w swoje możliwości. Budowaną przez ludzi zaangażowanych, odpowiedzialnych i wiarygodnych. Adwokaturę opartą na międzypokoleniowej współpracy. Moim celem jest Adwokatura współdziałająca w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa. Wsłuchująca się w postulaty środowiska adwokackiego. Pielęgnująca rudymentarne zasady etyczne, ale gotowa na ich rozsądną i konieczną korektę. Oparta na silnym, aktywnym i profesjonalnym samorządzie działającym w przestrzeni publicznej, zapewniającym nam bezpieczeństwo, które pozwala patrzeć w przyszłość z optymizmem. Takiej chcę adwokatury. Takiego chcę samorządu.
AJ: Jakim prezesem chce Pan być? Co będzie największym wyzwaniem w tej kadencji?
PR: Będę prezesem łączącym pokolenia adwokatów, budującym wspólnotę, aktywnie działającym na rzecz adwokatury. Zaangażowanym w pracę na rzecz naszej adwokackiej społeczności. Konsekwentnie budującym profesjonalny samorząd. Wspierającym adwokatów i aplikantów adwokackich w wykonywaniu zawodu oraz stwarzającym należyte warunki do wykonywania zawodu, sprawnie i profesjonalnie zarządzanego. Stojącym na straży praw i wolności obywatelskich. Zabiegającym o interesy adwokatury.
Adwokatura potrzebuje sprawnego i energicznego przywództwa – zarówno na poziomie wyznaczania celów, jak i ich realizacji. Będę wsłuchiwał się w potrzeby adwokatów. Łączył i wypracowywał kompromisy, tak aby członkowie adwokatury tworzyli wspólnotę, bez względu na przekonania i często dzielące nas różnice. Będę wzmacniał niezależności samorządu.
Największym wyzwaniem tej kadencji będzie uporządkowanie rynku świadczenia pomocy prawnej oraz wsparcie adwokatów w wykonywaniu zawodu ze strony samorządu poprzez wykorzystanie szans, jakie daje rozwój nowych technologii. Nie mniej ważne jest wzmocnienie samorządności, w tym jej filarów, którymi są obecnie postępowania dyscyplinarne i szkolenia. Adwokatura musi podjąć walkę o kolejne prerogatywy dla samorządu, choćby w zakresie uzyskania uprawnień do kontroli prawidłowości stosowania przepisów o ochronie danych osobowych. Może w ten sposób wykazać przydatność samorządu dla adwokata, a także dla ochrony tajemnicy adwokackiej, która leży w interesie obywateli. Adwokatura musi skupić się również na skutecznej aktywności legislacyjnej, a także na obecności w przestrzeni publicznej, która musi być aktywna, wyrazista i dostrzegalna. Samorząd naczelny powinien także przeprowadzić reformę sposobu działania prezydium NRA i komisji, w tym dążyć do obniżenia kosztów funkcjonowania. Wprowadzony powinien zostać czytelny podział zadań, transparentność, większe wsparcie izb adwokackich oraz zapewnienie środków gwarantujących realizację ich aktywności samorządowej. Samorząd musi także wypracować mechanizmy pozyskiwania środków unijnych, grantów finansowych i rozwinąć zewnętrzne źródła finasowania prac samorządu. Jako prezes NRA zamierzam przekształcić Ośrodek Badawczy Adwokatury w profesjonalny adwokacki think-tank, bo aktywny, profesjonalny i skuteczny samorząd musi być oparty o zaplecze eksperckie. Nie możemy także zapominać, że pożądany, dynamiczny i budujący adwokaturę stale rosnący potencjał młodego pokolenia w naturalny sposób potrzebuje integracji środowiskowej. Last but not least – odzyskanie przez samorząd zaufania adwokatów. Pierwszym krokiem musi być zażegnanie kryzysu przywództwa i symboliczny powrót do źródeł. Widzę, co trzeba i można zrobić, wierzę w to. Wspólnymi siłami i zaangażowaniem można wiele zrobić. Jestem gotów podjąć to wyzwanie. Chcę wsłuchiwać się w oczekiwania koleżanek i kolegów względem samorządu i udowodnić w praktyce, że samorząd – sprawny i przyjazny – jest dla adwokatów a nie odwrotnie.
AJ: Jak powinny być uregulowane zasady świadczenia pomocy prawnej? Jakie oczekiwania w tym względzie ma środowisko? Jak usługom prawnym przywrócić profesjonalną rangę? Rynek wolny czy ograniczony do profesjonalnych pełnomocników?
PR: Jestem głęboko przekonany, że pomoc prawna w Polsce powinna być świadczona tylko przez adwokatów, radców prawnych i prawników zagranicznych. Ponieważ ustawodawca w głównych procedurach (cywilnej i karnej) wybrał model nieprzyjazny dla obywatela, to w interesie tego ostatniego jest bycie reprezentowanym przez profesjonalnego pełnomocnika. Obywatel w sporze z machiną państwa nie może być w gorszej pozycji. Pomoc prawna nie może być wydmuszką, musi być świadczona na odpowiednim poziomie oraz odpowiedzialnie. Dlatego najistotniejszą kwestią jest pilne uregulowanie zasad świadczenia pomocy prawnej. 15 lat temu ustawodawca przeprowadził deregulację zawodu adwokata i innych zawodów prawniczych. Wówczas głównym argumentem, ale nie jedynym, było zwiększenie dostępu do pomocy prawnej i pośrednio obniżenia jej kosztów. Po 15 latach funkcjonowania reformy wyciągamy konkretne wnioski i dziś wiemy, że sytuacja w zakresie dostępności do profesjonalnej pomocy prawnej została uregulowana, w tym uległy obniżeniu koszty tej pomocy, adwokaci i radcowie prawni muszą zaś zmagać się z przejawami nieuczciwej konkurencji. Niestety ten rynek dopuszcza świadczenie pomocy prawnej nie tylko przez profesjonalnych pełnomocników, lecz także przez różnego rodzaju firmy odszkodowawcze czy windykacyjne. Nadszedł czas na uporządkowanie sytuacji na rynku pomocy prawnej. W interesie obywateli jest, aby rynek ten był obsługiwany przez adwokatów i radców prawnych, czyli profesjonalnych pełnomocników, którzy nie tylko gwarantują wysoki poziom usług, ale przede wszystkim gwarantują zachowanie tajemnicy zawodowej, a także posiadają ubezpieczenie, podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej, mają skodyfikowane zasady etyki. Pomoc prawna w Polsce powinna być świadczona co do zasady przez adwokatów, radców prawnych i prawników zagranicznych, nie naruszając uprawnień innych zawodów prawniczych w granicach wskazanych w regulacjach rangi ustawowej. Jestem zwolennikiem i będę aktywnie zabiegał o poszerzanie przymusu adwokacko-radcowskiego w postępowaniach sądowych. Uważam nadto za konieczne przygotowanie nowego projektu obejmującego reformę systemu pomocy prawnej z urzędu, w tym w odniesieniu do nieodpłatnej pomocy prawnej. Z perspektywy szeroko rozumianej sytuacji adwokatów przełożyłoby się to także na zmianę w takich kwestiach jak reklama czy zatrudnienie na umowę o pracę, czyli te wszystkie bolączki, o których dyskusja powraca przy okazji kolejnych wyborów.
AJ: Reklama cały czas budzi emocje. Jaka powinna być? Czy w dozwolonej reklamie jej zwolennicy nie pokładają zbyt dużych nadziei?
PR: Ten temat powraca przed każdymi wyborami. Reklama była przedmiotem uchwały poprzedniego zjazdu. Wtedy też podjęto decyzję o koniecznej korekcie w kodeksie etyki oraz w zasadach wykonywania zawodu. W dyskusji pojawiają się głosy, że dopuszczenie reklamy odwróci obecne trendy na rynku. Moim zdaniem spojrzenie na ten problem jest jednak przede wszystkim determinowane aktualną sytuacją na rynku pomocy prawnej. Uregulowanie tego rynku zdezaktualizuje dyskusję w tym przedmiocie i pozwoli inaczej podejść do kwestii reklamy. Mam nadzieję, że dyskusja na ten temat odbędzie się w przyszłej kadencji. Przeprowadzę rzetelne konsultacje ze środowiskiem adwokackim w tym zakresie. Nie możemy się zamykać na różne możliwości informowania o wykonywaniu zawodu, ale muszą zostać wypracowane czytelne reguły. Nie może się to odbywać tak jak teraz. Adwokat powinien mieć prawo do informowania o swojej działalności, ale nie z użyciem reklamy porównawczej, wartościującej, naruszającej dobre obyczaje, czyli tego, co jest niedopuszczalne, sprzeczne z prawem i szkodliwe. Dopóki jednak nie zmierzymy się z regulacją rynku, dopóty będziemy w tej dyskusji wracali do punktu wyjścia. Z rozmów, które prowadzę w środowisku, wynika, że większość naszych koleżanek i kolegów oczekuje klarownego uregulowania w zasadach etyki tego, co celowo nazywam informowaniem o wykonywaniu zawodu, ale też egzekwowania tych czytelnych zasad co do reklamy, by każdy adwokat wiedział, gdzie są granice, których przekroczyć nie można.
AJ: Pandemia wirusa SARS-CoV-2 zmieniła tryb naszej pracy, cyfryzacja, rozprawy on-line, doręczenia przez e-mail wprowadzane ustawą covidową. Potrzebne jest wsparcie adwokatów w wykonywaniu zawodu poprzez wdrożenie do codziennej pracy nowych technologii. Jak samorząd mógłby pomóc w rozwoju cyfrowym kancelarii?
PR: Pandemia rodzi nowe wyzwania, ale także daje samorządowi ogromne możliwości. Duży nacisk trzeba położyć na nowe technologie, w tym narzędzia wspomagające wykonywanie zawodu. Cyfryzacja życia nie oznacza, że zaniknie tradycyjna forma wykonywania zawodu, ale trzeba dostrzegać i wykorzystywać szanse, jakie się z nią wiążą. Mam na myśli narzędzia, które obniżyłyby koszty działania kancelarii i wspomagały efektywność pracy adwokatów. Mam przygotowany projekt pomysłu. Uważam, że samorząd powinien stworzyć platformę online usług wspomagających wykonywanie naszego zawodu. W jednym miejscu, także na smartfonie, powinniśmy mieć dostęp do informacji o: zastępstwach procesowych, patronacie i aplikantach, ofertach współpracy, programach partnerskich, dostępnych specjalistach (lekarze sądowi, biegli, rzeczoznawcy majątkowi i inni, jeżeli będziemy potrzebowali np. pozyskać prywatną opinię). Powinniśmy tam także mieć dostęp do wirtualnego faksu, usług chmurowych, generatorów materiałów (wizytówki, papier firmowy), programu do fakturowania, komercyjnego dostępu do zbioru danych ksiąg wieczystych i informacji o podmiotach gospodarczych, nakładek na dostęp do portalu sądów powszechnych, ePUAP-u, integracji z systemami informacji prawnej, a ponadto możliwość skorzystania z bezpiecznych narzędzi przechowywania i przesyłania informacji objętych tajemnicą adwokacką przez internet, tj. dysk w chmurze, e-mail, włącznie z szyfrowaniem transmisji i zawartości. Będę chciał rozwijać platformę, aby odpowiadała na bieżące zapotrzebowanie kancelarii adwokackich. Odpowiedzią samorządu adwokackiego na wyzwania dynamicznie zmieniającego się otoczenia musi być inwestycja w nowe narzędzia, metody pracy i rozwiązania wspierające wykonywanie zawodu adwokata.
Mówiąc o nowych technologiach w pracy adwokata nie możemy tracić z pola widzenia rozwoju legaltechu, który stanowi wyzwanie także dla adwokatury. Jesteśmy w trakcie nieprawdopodobnego przyśpieszenia, jeżeli chodzi o rozwój cyfryzacji naszego życia. Niewątpliwie uprości to wykonywanie naszego zawodu, choćby przez użycie rozwiązań z zakresu sztucznej inteligencji. Z drugiej strony może być zagrożeniem dla tradycyjnej formy wykonywania zawodu, której podstawą jest bezpośredni kontakt z klientem. Nie ma jeszcze otoczenia normatywnego w tym zakresie i to jest szansa dla samorządu adwokackiego, bo będzie on mógł współuczestniczyć w jego tworzeniu, tak by przepisy, które powstaną, objęły zarówno kwestie prawne, jak i etyczne, aby były przyjazne dla naszego zawodu. Możemy w tym zakresie być liderami rozpoczynającej się dyskusji i przewodzić rozpoczynającym się zmianom. Chodzi o to, żeby nikt za nas tego nie zrobił, bo stracimy wówczas nad tym kontrolę. Dlatego uważam, że przy Naczelnej Radzie Adwokackiej musi powstać jednostka zajmująca się współpracą przy tworzeniu rozwiązań prawnych oraz etycznych w stosowaniu nowych technologii Law for Tech oraz krzewieniem i popularyzacją wiedzy na temat ich zastosowania Tech for Law, np. Instytut Legaltech NRA. Nowe rozwiązania muszą uwzględniać praktykę wykonywania zawodu, tak aby jego tradycyjna forma nigdy nie zanikła. Legaltech może nas wspierać w wykonywaniu zawodu, ale istotą naszego zawodu jest zawsze człowiek i jego problem. Nowe technologie to też doskonała płaszczyzna do współpracy samorządu zawodowego z jednostkami badawczo-rozwojowymi czy podmiotami z tej branży. Adwokatura nie może zmarnować tej szansy. To wyzwanie otwiera przed samorządem nowe możliwości.
AJ: Czy władze adwokatury mają zabierać głos w sprawach, w których toczy się spór polityczny?
PR: Adwokat musi konsekwentnie stać na straży praw i wolności obywatelskich. Odważnie zabiegać głos w sprawach publicznych, stając w obronie wartości, praw i wolności, które są dla wszystkich wspólne. Adwokatura natomiast nie może być zaangażowana politycznie. Adwokatura przede wszystkim powinna być zawsze niezależna – bez względu na to, jakie ugrupowanie sprawuje władzę.
