Adwokatura w obronie praw człowieka

Konferencję Adwokatura w obronie praw człowieka zorganizowała Naczelna Rada Adwokacka oraz Komisja Praw Człowieka przy Naczelnej Radzie Adwokackiej 15 października 2016 r. w Warszawie, w Centrum Konferencyjnym Zielna. Rozpoczęły ją bardzo istotne przemówienia prezesa NRA, adw. Andrzeja Zwary oraz przewodniczącego Komisji Mikołaja Pietrzaka.

Referaty o dużej randze zaprezentowali: Wojciech Hermeliński, sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku; prof. Marek Safjan, sędzia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej; prof. Ewa Łętowska, sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku; dr Hanna Machińska, dyrektor Biura Rady Europy; Rzecznik Praw Obywatelskich, dr Adam Bodnar; adw. Renata Degener, zastępca kanclerza Sekcji I Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Warto było zwrócić uwagę na postulaty i wypowiedzi prof. Andrzeja Rzeplińskiego, prezesa Trybunału Konstytucyjnego.
Konferencja dotyczyła znaczenia ochrony praw człowieka i demokratycznego państwa prawa oraz roli adwokatów w obronie tych dwóch wartości. Prelegenci i dyskutanci zwrócili uwagę na znaczenie adwokatów dla kształtowania świadomości praw i wolności chronionych Konstytucją, Europejską Konwencją Praw Człowieka oraz Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej. To bowiem adwokaci są grupą zawodową, która przedstawia sędziom argumenty oparte na tych wartościach, celem wykorzystania ich przy orzekaniu.

Uczestnicy konferencji zgodzili się, że nie zawsze argumentacja oparta na ochronie praw człowieka przemawia do sądu orzekającego w danej sprawie, ale ten przykry fakt nie powinien powodować rezygnacji ze zgłaszania zarzutów opartych na Konstytucji, EKPCz i KPP przez adwokatów, gdyż – jak to zostało podkreślone – kropla drąży skałę. Jest duża potrzeba szerszego szkolenia adwokatów i aplikantów adwokackich w umiejętności budowania przez nich argumentacji w problemach ochrony praw człowieka.
Poruszono problem niezależności władzy sądowniczej od władzy ustawodawczej i wykonawczej, która jest fundamentem funkcjonowania demokratycznego państwa prawa. Uczestnicy konferencji, w szczególności prezes TK, prof. Andrzej Rzepliński, podziękowali adwokaturze za dotychczasowy głos poparcia w obronie niezależności sędziów i postulowali dalsze wsparcie. Bez niezależnego sądownictwa ochrona praw i wolności zakotwiczonych w Konstytucji, EKPCz i KPP jest bowiem czysto iluzoryczna.
Dla adwokatury Konferencja była istotna z kilku względów. Przede wszystkim pokazała, że nadal jest traktowana jako ważny podmiot debaty publicznej i postrzegana jako istotny element systemu ochrony praw i wolności człowieka, a także wspierania mechanizmów demokratycznych. Doceniamy rolę adwokatów w bronieniu praw podstawowych przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, a także wsparcie udzielane polskiemu Trybunałowi Konstytucyjnemu oraz sądom.
Zdaniem niektórych prelegentów adwokaci zagubili się w pogoni za pieniądzem i w mniejszym stopniu zajmują się wykonywaniem swojego podstawowego zadania. Przywołano przykrą sytuację związana z reprywatyzacją gruntów warszawskich. Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił, że adwokaci powinni działać w ramach ich misji pomocy najuboższym.
Były to stwierdzenia, które spotkały się z krytyczną reakcją niektórych obecnych na sali adwokatów, którzy podkreślili, że praca adwokacka pro bono oraz obrona praw człowieka często ma miejsce w drobnych, niemedialnych sprawach, o których szeroka publiczność nigdy się nie dowiaduje. Z drugiej strony sytuacja materialna szeregowych adwokatów odbiega od tego, co mówią media i politycy, a zarzuty o pogoni za pieniądzem są krzywdzące dla tysięcy adwokatów. Trudno temu odmówić racji.
Zgodzić należy się z postulatem zwiększenia nacisku na szkolenie adwokatów i aplikantów adwokackich w zakresie praw człowieka. Jak powiedziała prof. Ewa Łętowska, odwołując się do terminologii piłkarskiej, adwokat powinien wystawiać piłki sądowi. Rolą sądu jest te piłki (argumenty w obronie praw człowieka) odpowiednio wykorzystać.